امروزه نقش مردم در مراقبت از سلامت خود و اعضای خانواده برای سالم زیستن، مدیریت ناخوشی های جزیی، مدیریت بیماریهای مزمن و حاد روز به روز در حال افزایش است به گونه‌ای که طبق برآوردها 65 تا 85 درصد تمام مراقبت‌ها از نوع خودمراقبتی است.
سلامت شاخص پایه در دستیابی به توسعه پایدار است که با خود مراقبتی در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی حاصل می‌شود .خودمراقبتی رفتاری است اکتسابی، آگاهانه و هدف‌دار که فرد از دانش، مهارت، و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا به طور مستقل از سلامت خود، فرزندان و خانواده مراقبت کند ولی گاهی به دوستان، همسایگان، هم محلی‌ها و همشهریان نیز گسترش می‌یابد. خود مراقبتی، فعالیتی است که مردم برای حفظ سلامت برآورده کردن نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی خود انجام داده و بوسیله آن از بیمارها یا حوادث پیشگیری و از سلامت خود بعد از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان، حفاظت می‌کنند.
خودمراقبتی کم هزینه ترین و پرسود ترین اقدام برای ارتقاء سلامت است .
خودمراقبتی، دارای ویژگی های زیر است :
1- رفتاری است داوطلبانه
2- فعالیتی است آموخته شده
3- حق و مسئولیتی است همگانی برای حفظ سلامت خود، خانواده و نزدیکان
4- بخشی است از مراقبت‌های نوزادان، کودکان، نوجوانان و سالمندان و بزرگسالانی که قادر به خودمراقبتی نیستند،
حیطه‌های خودمراقبتی شامل ارتقای سلامت، اصلاح سبک زندگی، پیشگیری از بیماری، خودارزیابی، حفظ سلامت، مشارکت در درمان و توان بخشی است .عمل خود مراقبتی باید متناسب با هر بیمار و شرایط فردی او صورت گیرد و برای همه یکسان نیست لذا آموزش های دقیقی در این زمینه باید ایجاد شود .
بیماری کووید 19 که اصطلاحا با نام کرونا در ایران شهرت یافته است یک عفونت ویروسی است که به بیماری همه‌گیر تبدیل شده و شرایط بحرانی را در سراسر دنیا ایجاد کرده است.
40 درصد از مبتلایان دارای علایم خفیف و یا بدون علامت هستند و این امر اهمیت جلوگیری از انتقال بیماری از طریق خودمراقبتی را بیشتر نشان می‌دهد، بنابراین تا زمانی که خطر انتقال کاهش نیابد مراقبت از خود به عنوان اصلی‌ترین روش برای مقابله با بیماری در کشورهای در حال توسعه، به ویژه در میان جوامع کم درآمد و نابرابر اجتماعی مورد توجه سیستم بهداشتی کشور قرار گرفته است.
ازسوی دیگرخودمراقبتی را می‌توان به سه دسته خودمراقبتی فردی، خودمراقبتی سازمانی و خودمراقبتی اجتماعی تقسیم کرد که لزوم و اهمیت عمل به آن در شرایط کنونی مسئولیتی اجتماعی، اخلاقی و مبتنی بر باورهای دینی است، این موضوع مصداق بارز بسیج جامعه در همکاری با نظام سلامت در کنترل و پیشگیری این بیماری است.
در شرایط کنونی زنان در نقش مادر، همسر و فرزند در کانون خانواده و در نقش فعال اجتماعی در جامعه و بازار کار پیشگامان و نقش آفرینان جدی و همیشگی خود مراقبتی و حفاظت از خود و اعضای خانواده و جامعه در پیشگیری از کووید19 می‌باشند.
اگرچه در بسیاری از خانواده‌ها، مردان نیز مسئولیتپذیر هستند و در مراقبت از اعضای خانواده با همسران خود همکاری می‌کنند، اما آمار نشان داده است که حتی در این خانواده‌ها نیز زنان حدود 50 درصد بیشتر از مردان از اعضای خانواده مراقبت می‌کنند.
درشرایط قرنطینه و مراقبت از افراد مبتلا به کووید19، زنان مسئولیت بیشتری برای مراقبت از بیماران را به دوش می‌کشند و این موضوع حجم کار خانم‌ها را افزایش می‌دهد.
رسیدگی به بیمار مبتلا، ضد عفونی کردن مداوم محیط و وسایل شخص مبتلا، توجه به تغذیه فرد مبتلا و سایر افراد خانواده، خرید مایحتاج خانواده در شرایطی که پدر خانواده مبتلا به بیماری است ، رسیدگی به دروس فرزندان دانش آموز، حفظ نشاط در خانواده، حفظ روابط عاطفی زناشویی از یکسو و هم زمان مراقبت از خود در برابر ابتلا به بیماری و حضور در محل کار برای بانوان کارمند فشار فیزیکی و روانی بسیار زیادی را بر زنان اعمال می‌کند و آنان را در برابر آسیب‌های روانی از جمله خشونت خانگی و خطر آلوده شدن به ویروس قرار می‌دهد.
زنان برای گذار از این دوره سخت زندگی خود نیازمند آگاهی، هشیاری و حمایت همه جانبه در خانواده و جامعه می‌باشند،
اگر برای شکست این ویروس جدی هستیم، باید سلامتی و حقوق زنان را، برای رفاه حال خودشان ارتقا بخشیده و از آنان محافظت کنیم تا بتوانند به پیشرفت و محافظت از سلامت دیگران ادامه دهند.
واحد سلامت جمعيت، خانواده و مدارس معاونت بهداشت
