در پیشگیری از اعتیاد باید دقت داشت که عوامل گرایش به مصرف مواد با عوامل ماندن در دام اعتیاد(تکرار مصرف مواد) متفاوت است.
اعتیاد چیست؟
ممکن است در جواب این سوال بیشتر به اثرات مصرف مواد مثلا خواب آلودگی یک فرد معتاد، لاغر شدن، تیره شدن لب و پوست، حالت بهت زدگی، گیجی، فراموشی و یا حتی پرحرفی، پرتحرکی و پرخاشگری فرد معتاد توجه کنیم. در صورتی که بین اثرات مصرف مواد و رفتار اعتیادی تفاوت زیادی وجود دارد:
رفتار اعتیادی یک یادگیری سمج و معیوب هست که در آن فرد برای رهایی از حس بد به مواد پناه می‌آورد. این یادگیری در مرور زمان ایجاد می‌شود و باعث تغییراتی در مغز نیز می‌شود.
پس اعتیاد، مصرف منظم مواد نیست، مثبت شدن تست اعتیاد نیست، بلکه این است که فرد یاد بگیرد تنها راه رهایی از حس بد مصرف مواد هست.
هر انسانی در طول زندگی حس بد را تجربه می‌کتد و هر فرد برای رهایی از این حس بد ممکن است راهکارهای متفاوتی داشته باشد؛ یک فرد معتاد به مرور یاد می‌گیرد که تنها راه رهایی از این حس بد مصرف مواد است. در مقابل خیلی از افرادی که ممکن است حتی مصرف مواد رو تجربه کرده باشند ولی در دام آن گرفتار نشده باشند، کسانی هستند که برای رفع حال بد خودشان و رسیدن به حس خوب، راههایی غیر از مصرف مواد را نیز آموخته‌اند؛ راههایی مثل لذت بردن از شغل یا دست یافتن به حس خوب از طریق ورزش یا تحصیل یا وقت گذراندن با دوستان یا مسافرت و...
برای ترک اعتیاد موثر لازم است فرد راههای مطلوب مقابله با حس بد را بیاموزد.
در پیشگیری از اعتیاد نیز باید دقت داشت که عوامل گرایش به مصرف مواد با عوامل ماندن در دام اعتیاد(تکرار مصرف مواد) متفاوت است.
عوامل محیطی مانند در دسترس بودن مواد، وجود فرد معتاد در خانواده، مشاهده مصرف مواد و یا برخی صفات شخصی از قبیل ریسک پذیری و هیجان طلبی بالا، رفتار تکانه‌ای و همسویی با فشار اجتماعی مواردی هستند که باعث می‌شود افراد به سمت مصرف مواد بروند.
از طرف دیگر عواملی وجود دارد که کمک می‌کند فرد رفتار مصرف مواد را تکرار کرده و در دام اعتیاد و رفتار اعتیادی گرفتار شود مانند استرس بالا در زندگی حال یا گذشته فرد، سابقه افسردگی و اضطراب، محیط خالی از فعالیتهای تفریحی، فقدان حمایت خانوادگی و اجتماعی و ناتوانی فرد در تنظیم هیجانات.
در رهایی از دام اعتیاد، یادگیری راهکارهای مفید برای رهایی از حس بد، بسیار مهمتر از قطع مصرف مواد به تنهایی است.
واحد سلامت رواني، اجتماعي، اعتياد و الكل معاونت بهداشت دانشگاه
