1000 روز اول عمر که شامل 9 ماه زندگی داخل رحمی و 2 سال اول زندگی کودک است، دوره ای حساس و کلیدی شناخته می شود و نقش بی نظیری در آینده فرد و جامعه دارد
اتفاقاتی که در هر ثانیه از این 1000 روز برای جنین و کودک رخ می دهد اثری حیاتی دارد. در این 1000 روز تخمک لقاح یافته، تبدیل به انسانی می شود که بیش از 70 درصد رشد مغزی، 40 درصد رشد قدی و 25 درصد رشد وزنی خود را به دست آورده است .این 1000 روز فرصت های بی نظیری برای آینده سالم تر و شکوفاتر عرضه می کند که در هیچ مرحله دیگری از زندگی تکرار نخواهند شد. حاکمیت، جامعه و خانواده در هیچ مرحله دیگری از زندگی این قدر فرصت نخواهند داشت تا برای آینده سرمایه گذاری کنند.
برای گذر ایمن از این 1000 روز، برنامه ریزی ها باید قبل از لقاح شروع شود و تمام لحظات این دوره را شامل شود. در این 1000 روز، سلامت، رشد و تکامل، تغذیه، آموزش، ایمنی و مراقبت برای کودک و خانواده او نقش حیاتی و کلیدی دارند. دولت ها باید برای تک تک این موارد برنامه داشته باشند و حمایت های لازم را از مادر، کودک و خانواده به عمل آورند و در کنار ارائه این خدمات، حمایت و افزایش آگاهی و توانمندسازی خانواده در مراقبت از خود و فرزندان یک اصل اساسی در تأمین شرایط بهینه زندگی برای کودکان محسوب می شود. تغذیه مناسب در این دوره 1000 روزه تأثیر عمیقی بر توانایی کودک برای رشد، یادگیری و غلبه بر فقر دارد که می تواند سلامت، ثبات، رفاه و موفقیت جامعه را در درازمدت تأمین کند. امروزه سوء تغذیه هنوز هم از علل مرگ ومیر کودکان در سراسر جهان محسوب می شود.برای شیرخواران و کودکان زیر 2 سال عواقب سوء تغذیه به ویژه سوء تغذیه شدید، اغلب برگشت ناپذیر است و اثرات سوء آن در آینده آنان مشهود می شود.
در دوران بارداری سوء تغذیه می تواند تأثیر مخربی بر رشد و تکامل مطلوب کودک داشته باشد. نوزادانی که در رحم مادر دچار سوء تغذیه می شوند، در دوران شیرخواری بیشتر در معرض خطر مرگ قرار می گیرند و بیشتر احتمال دارد که به صورت مادام العمر دچار نقص جسمی، شناختی و مشکلات مزمن سلامتی شوند. سوء تغذیه می تواند زندگی کودکان زیر 2 سال را تهدید کند، موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن کودک شود و او را بیشتر مستعد مرگ ناشی از ابتلا به بیماری های شایع مانند ذات الریه، اسهال و مالاریا کند. متأسفانه، از هر 4 کودک در سراسر جهان، یک کودک زندگی را به علت سوء تغذیه در شرایط بسیار نامساعدی آغاز میکند.
با تمرکز بر ارتقای تغذیه مادران و کودکان در پنجره 1000 روز اول زندگی می توان اظمینان حاصل کرد که کودک سالم تر و سازنده تر زندگی میکند. سرمایه گذاری برای تغذیه بهتر در طول 1000 روز اول می تواند به خانواده ها، جوامع و کشورها در شکستن چرخه فقر کمک کند.
مراقبت های لازم براي موفقیت درتغذیه با شیر مادر در 1000 روز طلایی:
آموزش شیردهی در بارداری:
دوران بارداری به منظور آمادگی و افزایش آگاهی والدین برای شیردهی بسیار مهم است.ممکن است در این دوران والدین به طور کامل اهمیت شیردهی و نیاز نوزاد به شیرمادر را درک نکرده و آمادگی لازم برای شیردهی را کسب نکنند.
اقدامات زیر برای تقویت حمایت از مادران در دوران بارداری کمک کننده است:
- افزایش آگاهی مادر و سایر اعضای خانواده که می توانند تغذیه با شیر مادر را حمایت کنند و آماده سازی وی برای شیردهی از طریق ادغام آموزش ترویج تغذیه با شیر مادر در هر بار مراقبت های دوران بارداری،ارائه مطالب آموزشی متناسب با سن بارداری و استفاده از وسایل کمکی آموزشی جهت آموزش های عملی و بهبود مهارت والدین
- آموزش تمام کارکنان ارائه دهنده خدمت در دوران بارداری برای ارائه به روز اطلاعات و مشاوره مبتنی بر شواهد
- شناسایی گروه های حامی که می توانند به والدین از دوران بارداری پشتیبانی بیشتری ارائه دهند.
مراقبت های قبل،حین زایمان و تولد
مداخلات پزشکی غیر ضروری در قبل و حین زایمان می تواند هم در شروع و هم در برقراری شیردهی اختلال ایجاد کند.
فراهم نمودن شرایط ذیل در بیمارستان ها می تواند در موفقیت شیردهی مادران قبل،حین زایمان و تولد کمک کننده باشد:
- وجود محیط آرام و راحت
- امکان داشتن همراه (همسر یا سایر اعضای خانواده) یا مامای همراه در قبل و حین زایمان
- عدم محدودیت در حرکت و امکان حرکت و راه رفتن در اطراف
- استفاده از حداقل داروهای ضد درد و استفاده از درمان های غیر دارویی (زایمان فیزیولوژیک)
- دسترسی مادر به غذا و نوشیدنی های لازم در طول بستری جهت زایمان
- امکان حق انتخاب مادر برای وضعیت زایمان مانند قائم،چمباتمه یا جانبی
- عدم استفاده از مسکن ها حتی الامکان به دلیل خواب آلودگی و تمایل کمتر نوزاد به شیر خوردن
- عدم تاخیر در شروع شیردهی
- تماس پوست با پوست بلافاصله پس از زایمان و شروع زود هنگام شیردهی در یک ساعت اول بعد از تولد برای شیردهی در زایمان های طبیعی و سزارین
مراقبت های پس از زایمان /شش هفته اول پس از تولد
اگر در یک یا دو هفته اول پس از زایمان که مادر و نوزاد در منزل هستند مادر راهنمایی های لازم را دریافت نکند مهارت های لازم برای شیردهی را کسب نمی کند و به آن ها توصیه می شود که از شیرخشک استفاده کنند و در نتیجه شیرخوار تغذیه از پستان و مکیدن موثر را یاد نمی گیرد.
با فراهم نمودن شرایط ذیل میتوان به موفقیت مادر در شیردهی این زمان کمک کرد:
- آموزش به ماماها و سایر ارائه دهندگان خدمت مراقبت های بهداشتی در خصوص تغذیه با شیر مادر
- آموزش عملی مادر در خصوص تکنیک صحیح شیردهی (نحوه بغل کردن و به پستان گذاشتن) و اطمینان از مکیدن صحیح نوزاد توسط مراقبین بهداشتی
- آموزش عملی مادر در خصوص دوشیدن شیر ،نگهداری و ذخیره سازی آن
- اطلاع رسانی به مادران در خصوص محل های حمایت مناسب شیردهی در صورت نیاز
استمرار و تداوم مراقبت ها
میزان تغذیه انحصاری با شیر مادر و ادامه شیردهی ممکن است پس از دوره پس از زایمان به طور قابل توجهی کاهش یابد.
با فراهم نمودن شرایط ذیل میتوان به موفقیت مادر در شیردهی این زمان کمک کرد:
- افزایش آگاهی و مهارت ارائه دهندگان خدمات بهداشتی درمانی و جامعه
- حمایت همه جانبه همسر ، سایر اعضای خانواده و همکاری آن ها در انجام مسئولیت های خانه تا مادر خانه بتواند بر شیردهی تمرکز کند.
- حمایت ادارات و سازمان ها از مادران شاغل شیرده از طریق ایجاد محل و فضای مناسب برای شیردهی در ادارات ،اعطای مرخصی زایمان به مادر و همسر وی با رعایت حقوق کامل و کاهش ساعت کاری مادران حداقل در 6 ماه اول پس از تولدبا انعطاف پذیری انجام شود.
- افزایش مهارت مشاورین شیردهی برای ارائه راهنمایی های عملی به مادران برای برقراری شیردهی از پس از زایمان تا دوره پس از زایمان
- ارجاع مادران و خانواده ها به گرو های حامی مورد تایید و آموزش دیده خارج از نظام سلامت
گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی گناباد
