نشست ویژه برنامه صیانت از جمعیت ویژه اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی شهرستان‌های گناباد و بجستان، به صورت وبینار و با سخنرانی مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد.
به گزارش وبدا، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این نشست با بیان اینکه بر اساس آخرین سرشماری کشوری سال ۱۳۹۵، قاعده هرم جمعیتی کشور در حال کوچک شدن است، گفت: جمعیت باید مدیریت شود و ما در هشت سال فرصتی که داریم باید مشکل جمعیت را جبران کنیم.
قاعده هرم جمعیتی کشور در حال کوچک شدن است
دکتر حامد برکاتی تصریح کرد: بنابر پیش بینی سازمان جهانی بهداشت برای آینده جمعیتی ایران ۴ سناریو عنوان شده است، ما در سال ۱۴۲۹ یا ١۴٣٠ حدود ٩٨ میلیون نفر جمعیت
خواهیم داشت و در سال ۱۴۸۰ جمعیت ما کاهشی‌تر شده و ۹۴ میلیون می شود. اگر سال ۱۴۲۵ را با امروزمان مقایسه کنیم، در آن زمان ٣٠ درصد جمعیت سالمند خواهد بود و حدودا ۵٠ میلیون نفر نیروی کار بین ١۵ تا ۶۵ سال خواهیم داشت؛ درحالیکه اکنون با ۸۵ میلیون جمعیت، فقط ١٠ درصد جمعیت کشور سالمند است و 74 میلیون نفر خارج از این دامنه هستند و این موضوع نشان می دهد که در آینده مشکل خواهیم داشت.
افت TFR (نرخ کلی باروری) در کشور
وی افزود: در نمودارها روند افت TFR (نرخ کلی باروری) را در کشور مشاهده می‌‌کنیم؛ در حالی که دهه ۶٠ رشد جمعیت ۳.۵ درصد بود و اکنون در سال ١۴٠٠ کمتر از ۰.۷ درصد است.
TFR باید بالای ۲.۱ باشد
وی با بیان اینکه نرخ کلی باروری(TFR) باید بالای ۲.۱ باشد، هدفگذاری قانون در این زمینه را 2.1 تا 2.5 عنوان و خاطرنشان کرد: از سال ۵۵ که میانگین سن جمعیت کشور ٢٢ سال بود و این جمعیت جوان انقلاب و جنگ را اداره کرده، اکنون به سن میانسالی رسیده اند، یعنی در ۴۵ سال گذشته ١٠ سال جمعیت کشور پیرتر شده است.
دکتر برکاتی تصریح کرد: جوانان دهه شصت در نیمه اول دهه ۹۰ به زاد و ولد رسیدند و اوج افزایش جمعیت در دهه ٩٠ مربوط به فرزندآوری جوانان دهه ۶۰ بود و اینکه گفته می شود که فرصت محدودی داریم، به این دلیل است که هر ٧ تا ٨ سال میزان جمعیت مولد 20 درصد کمتر می شود و این روند تا ۱۵ سال آینده هم ادامه خواهد داشت. افراد دهه ۶٠ در ٧ تا ٨ سال آینده از چرخه باروری خارج خواهند شد، تحقیقات و تجربیات نشان می دهد که فرزندآوری در بالای ۴٠ سالگی مخصوصا در بانوان، عملا خاتمه پیدا می کند.
وی اظهار کرد: بر اساس این آمارهای ثبت احوال، نرخ باروری در سال ۱۳۹۶ حدود ۲.۰۹ و در سال ۹۷ حدود ۲ و در سال ۹۸ حدود ۱.۷ است. در تمام این سال‌‌ها در استان‌‌ها حدود ۲۰ درصد افت TFR داشتیم.
مدیر کل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت ادامه داد: براساس نمودارها، تمایل به فرزندآوری در سنین بالاتر رخ داده است و چون توازن بین اشتغال و فرزند آوری یا تحصیل و فرزندآوری برای بانوان برقرار نشده است، این فاصله بیشتر شده است و فاصله ازدواج و فرزند اول هم بیشتر شده است. ١٧ درصد بارداری‌ها در سنین بالای ٣۵ سال است و تاخیر در فرزندآوری یکی از چالش هایی است که باید مدیریت شود.
اوج فرزندآوری در سنین ٢۵ تا ٢٩ سال است
وی گفت: اوج فرزندآوری در سنین ٢۵ تا ٢٩ سال است و این اوج برای گروه های مختلف متفاوت است و رهبر انقلاب به فرزندآوری در نخبگان تاکید داشتند. بر اساس منحنی و آمار، بانوی فوق لیسانس و لیسانس اوج باروری اش، ٣٠ سالگی است و بانوان باسواد، کمتر در سنین پایین تر باردار می شوند. بانوان تحصیل کرده باید حمایت شوند تا در سنین پایین تر باردار شوند.
دکتر برکاتی اظهار کرد: از ٩٠٠ هزار ازدواج در سال ٨٩ به ۵٠٠ هزار ازدواج در سال ۹۷ رسیده‌ایم و این درحالی است که متولدین دهه ۶۰ از سن ازدواج خارج شدند و آمار تجرد قطعی در کشور در حال افزایش است.
سن فرزندآوری و میانه سن ازدواج در کشور بالا رفته است
وی افزود: سن فرزندآوری و میانه سن ازدواج در کشور بالا رفته است و متوسط سن ازدواج در مردان ۲۸.۵ سال و در زنان ٢۴ سال است و فرزند اول ۴.۵ سال بعد و فرزند دوم ۵.۵ سال بعد است؛ یعنی خانم در ۳۶ سالگی می تواند دو فرزند داشته باشد. ما بیش از یک سال و نیم است که فاصله بین بارداری را در شبکه اصلاح کردیم و ١٨ تا ٢۴ ماه بعد از تولد فرزند اول می‌توان اقدام به تولد فرزند دیگر کرد و مشاوره ها برای فرزندآوری افراد از ١٢ تا ١٨ ماه بعد اتفاق می‌افتد.
دکتر برکاتی گفت: اگر بانویی بالای ۳۵ سال باشد، توصیه می شود بارداری دوم به فاصله ۱۲ ماه اتفاق افتد؛ چون تاخیر بیشتر، ممکن است با عوارض بارداری همراه باشد.
۵٠ درصد طلاق ها در پنج سال اول اتفاق می افتد
مدیر کل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در ادامه بیان کرد: از ٩٩ هزار طلاق در سال ٨۶ به ۱۷۵ هزار طلاق در سال ۱۳۹۷ رسیدیم و در دو سال اخیر، مقدار مختصری از این آمار کاسته شده است. معمولا ۵٠ درصد طلاق ها در پنج سال اول اتفاق می افتد و ارجاع به مراکز مشاوره باید افزایش پیدا کند و غربالگری زوجین دارای مشکل انجام شود؛ چراکه وقتی زوجی به دادگاه مراجعه می کنند، در عمل فرایند طلاق شروع شده است و ما باید قبل از این مرحله و در مراحل ابتدایی اختلاف آنها ورود کنیم.
تعداد خانوارهای کشور ۳.۵ برابر شده است
وی افزود: تعداد خانوارهای کشور ۳.۵ برابر شده است؛ اما بُعد خانوار کم شده است و اکنون نرخ باروری، ١.٧ است و عموما خانوارها 2.2 فرزند دارند. اگر اقدامی نشود، مثلا متولدین ٨٠ به بعد، به یک یا ٢ فرزند اکتفا خواهند کرد.
وی گفت: متولدین بعد از دهه ۵٠ حدود ۸۰ درصدشان حداکثر ۲ فرزند دارند و متولدین نسل قبلی شان، 77 درصدشان حداقل 3 فرزند دارند. اگر اقدامی صورت نگیرد، جمعیت مولد کشور از سن باروری خارج می شوند.
خانواده های یک فرزندی افزایش یافته است
وی عنوان کرد: خانواده های یک فرزندی تا سال ۹۵ افزایش یافته است و خانواده‌های ۵ فرزندی، از ۲۹ درصد به ۱۸ درصد رسیده است.
مدیر کل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت تاکید کرد: قانون باید اجرا شود؛ اما قانون بهانه است و هدف نیست. همه باید یکصدا بایستند و جمعیت کشور مدیریت شود و ما در هشت سال فرصتی که داریم باید مشکل جمعیت را جبران کنیم.
وی گفت: تعداد زنانی که در سال های پایانی عمر همسر ندارند، ٣ تا ۴ برابر خواهد شد و با پدیده زنانه شدن سالمندی مواجه خواهیم شد؛ آن هم زنانی که سلامت و تمکن مالی کافی ندارند.
دکتر برکاتی ادامه داد: پنجره جمعیت بیشتر امر و اصطلاح اقتصادی است و در سال ٨٢ این پنجره باز شده است و در کشورهایی که باز شده، حدود ۴۵ تا ۵۰ سال باز می ماند؛ البته در همه کشورها پنجره جمعیت باز نمی شود و در کشورهایی که انفجار جمعیتی در دهه‌ای رخ می‌دهد، پنجره جمعیت باز می شود. باز شدن پنجره جمعیت سودهایی برای کشورها خواهد داشت. باید دانست که کشوری مانند ژاپن با بسته شدن جمعیت دچار چالش نشد، زیرا ژاپن اول به توسعه رسید و بعد سالمند شد، اما ما مانند ژاپن نخواهیم بود و اقتصاد کشور دچار چالش خواهد شد؛ چون ما از سود جمعیتی مان استفاده نکردیم؛ به طوری که در بهترین حالت در سال ٩٠ حدود ٧١ درصد جمعیت کشور مولد بودند، اما به دلایلی نتوانستیم از این جمعیت جوان و پویا استفاده کنیم.
وی با اشاره به نمودارها، تصریح کرد: در سال ۶۵ هرم جمعیت کشور قاعده پهنی داشت. باید دانست همانطور که مدیریت چاقی در اختیار وزارت بهداشت نیست، چون جمعیت لذت طلب شدند، مدیریت جمعیت هم در اختیار وزارت بهداشت نیست و هر قاعده ای باید پیوست جمعیت داشته باشد. با افزایش جمعیت و چند شیفته شدن مدارس، مدارس غیردولتی تاسیس شد. اکنون با پدیده مدارس غیر دولتی مواجه هستیم و جوان امروز از ترس هزینه مدارس غیر دولتی، تمایلی به فرزندآوری بیشتر ندارد.
مدیر کل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت درخصوص سالمندان ادامه داد: رشد جمعیت سالمند ۳.۶۹ درصد است و مراکز نگهداری سالمندان در حال افزایش است. در دهه 90 سالانه سه درصد رشد جمعیت جوان کم شده است و در سال ١۴٣٠ جمعیت سالمند به ٢۶ میلیون نفر خواهد رسید که ٢۶ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند و اگر با همین شرایط پیش رویم، پیری جمعیت را نمی توان مدیریت کرد.
دکتر برکاتی عنوان کرد: سازمان بهداشت جهانی می گوید آمریکای شمالی، اروپای غربی، آسیای جنوب شرقی و نیوزیلند و جمهوری اسلامی ایران، جزو کشورهایی خواهند بود که در سال ۱۴۳۰ بیش از ٣٠ درصد سالمند خواهند داشت. دنیا اکنون با جنگ آب هم در حال مواجهه است و همه اینها تهدید محسوب می‌شود. امیدواریم خطر را بیش از آنچه به‌نظر می‌رسد، حس کنیم، در قانون جمعیت حمایت‌های خوبی دیده شده و امیدوارم به خوبی اجرا شود.
دکتر جواد صادقی‌نسب معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی گناباد هم در این نشست با ارائه آمارهایی به تبیین وضعیت موجود جمعیت و اقدامات انجام شده در خصوص صیانت از جمعیت در حوزه تحت پوشش این دانشگاه پرداخت.
