این سال ها و روزها علاوه بر مصرف سیگار، نگرانی از مصرف قلیان به خصوص بین دختران و زنان جوان بسیار مطرح می شود. عوامل و راهکارهای مقابله با این پدیده شوم چیست؟
به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت، سالانه حدود ۶۵ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می شود و سالانه ۶۵ هزار نفر به علت استعمال دخانیات فوت می کنند. این در حالی است که کشور دارای جامع ترین قوانین در زمینه کنترل دخانیات است، قانونی که تاکنون بیشتر مفاد آن روی کاغذ مانده و بسیاری از مفاد آن اجرایی نشده است.
سالانه ۱۰هزار میلیارد تومان در کشور ما دود می شود و ۲۰ هزار میلیارد تومان صرف مصرف سایر مواد مخدر می شود که جمعا رقمی معادل ۳۰ هزار میلیارد تومان از بودجه دولت می شود.
شیشه در قلیان
معاون بهداشت در این خصوص می گوید: از هر ۱۰ مرگ ناشی از بیماری های ریوی، ۹ مرگ به دلیل استعمال دخانیات است، از ۶ میلیون مرگ بر اثر استعمال دخانیات در دنیا، ۶۰۰ هزار مرگ به دلیل دود دسته دوم دخانیات یا همان استنشاق تحمیلی دود سیگار است. همچنین مصرف دخانیات خطر مرگ ناشی از سکته های قلبی و مغزی را ۲ تا ۴ برابر افزایش می دهد.
عدم افزایش قیمت سیگار
دکتر علی اکبر سیاری، با بیان اینکه ۹۰ درصد افرادی که اعتیاد دارند، از سن زیر ۱۸سال شروع به استعمال دخانیات کرده اند، تاکید کرد: افزایش قیمت سیگار می تواند باعث کاهش استعمال آن شود که در سال گذشته با وجود تلاش های انجام گرفته این امر عملی نشد. در صورتی که اگر طرح افزایش مالیات بر قیمت سیگار به عنوان قانون در کشور اجرا می شد، باعث می شد در سال ۹۴، حدود ۲ هزار میلیارد تومان و طی ۵ سال ۱۱ هزار میلیارد تومان به درآمد دولت از این طریق افزوده شود.
به گفته دکتر سیاری، با رد ادعای افرادی که معتقد هستند افزایش مالیات بر سیگار، باعث افزایش قاچاق سیگار و در نهایت دسترسی بهتر و آسان نوجوانان به سیگار می شود، ضمن اشاره به وجود قانون هایی که در دنیا برای کنترل قاچاق سیگار وجود دارد، گفت: افزایش قیمت سیگار در سال ۲۰۱۲ مصرف آن را ۹ درصد کاهش داد. از طرفی هرچه درآمد کشورها پایین تر باشد میزان تجارت غیرقانونی در آنها بیشتر است.
وی می افزاید: کشور ما در گروه کشورهای با درآمد متوسط بالا قرار دارد. در کشورهای با درآمد بالا میانگین تجارت غیرقانونی سیگار ۹.۸ درصد، در کشورهای با درآمد متوسط ۱۱.۸ درصد و در کشورهای با درآمد پایین ۱۶.۸ و در کشور ما ۱۵ تا ۲۰ درصد است.
به گفته معاون بهداشت در دود سیگار ۴ هزار ماده سرطان زا وجود دارد و قلیان به مراتب از سیگار خطرناک تر است. اما متاسفانه مصرف قلیان در زنان و نوجوانان ما رو به افزایش است.
رشد دو برابری مصرف قلیان در دختران
دکتر خسرو صادق نیت، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت نیز با ابراز نگرانی از شیوع شتابان مصرف قلیان در جامعه می گوید: از سال های ۸۲ تا ۸۶ مصرف قلیان در کشور بسیار بالا و نگران کننده شده به گونه ای که آمار مصرف قلیان در دختران ۱۳ تا ۱۵ ساله بیش از ۲ برابر افزایش یافته و در پسران نیز حدود ۲ برابر رشد داشته است.
رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت بیان می دارد: شیوع مصرف مواد دخانی اعم از سیگار و قلیان در سال ۸۲ بین پسران ۱۶درصد و در سال ۸۶، ۳۱.۵ درصد شده اما در دختران از ۸.۷ درصد به ۲۰ درصد رسیده است. این آمار نشان می دهد در دختران شتاب مصرف مواد دخانی بیشتر بوده است.
وی با بیان اینکه مصرف ۲ تا ۵ بسته سیگار معادل یک وعده قلیان است، تاکید می کند: مشکل امروز ما این است که قلیان در خانواده ها مصرف می شود و قبح مصرف آن شکسته شده، مردم قلیان را به صورت دسته جمعی مصرف می کنند، در حالی که افرادی که در معرض دود آن قرار می گیرند به اندازه حجم دود ۱۰ نخ سیگار دود وارد ریه آنها می شود. نگرانی دیگر ما دود دسته سوم است. این دود بر اشیاء و در و دیوار می نشیند و از راه پوست جذب می شود بنابراین سلامت کودکان ما را تهدید می کند.
دکتر صادق نیت با بیان اینکه ما موظف هستیم طی ۱۰ سال ۳۰ درصد مصرف مواد دخانی را کاهش دهیم، معتقد است: اما اگر همین روند ادامه پیدا کند نه تنها کاهش مصرف نخواهیم داشت بلکه با رشد فزاینده روبرو می شویم و با آنکه جزو کشورهای پرمصرف کننده نیستیم اگر طی ۳ تا ۴ دهه آینده اقدام موثری انجام نشود جزو ۳ کشور اول مصرف کننده مواد دخانی در دنیا خواهیم بود.
صادق نیت اظهار می دارد: ساماندهی عرضه مواد دخانی از دغدغه های جدی است چون نوجوانان و حتی کودکان ما برای تهیه یک نخ سیگار کافی است تنها ۳ تا ۵ دقیقه زمان صرف کنند و خیلی اوقات تک فروشی سیگار به راحتی انجام می شود و در دکه با یک فندک سیگار را روشن می کنند.
موضوع مهم دیگری که رئیس مرکز سلامت محیط و کار به آن اشاره می کند، موادی است که به توتون اضافه می شود، وی آمارها در این زمینه را خاطرنشان کرده و می گوید: مشخص شده ۸۰درصد موادی که به محتوای توتون قلیان اضافه می شود، شیمیایی است، در حالی که تولیدکنندگان آن با ادعای طبیعی بودن و اسانس های میوه ای مردم را فریب می دهند. همچنین اخیرا افراد سودجو به سمت مصرف موادمخدر در ترکیب توتون قلیان رفته اند و ما در بیمارستان هایی که به مسمومیت رسیدگی می کنند در یکی، دو ماه اخیر مسمومیت با مواد محرک و مخدر را دیده ایم که مسمومیت با شیشه به دنبال مصرف قلیان ایجاد شده است.
مصرف 10.5 درصدی روزانه سیگار در جمعیت بالای 15 سال
آخرین بررسی های وزارت بهداشت نشان می دهد مصرف روزانه سیگار در سال ۹۰ و در جمعیت بالای ۱۵ سال ۱۰.۵ درصد بوده است. کارشناس ارشد دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در این باره توضیح می دهد: ۲۲درصد مردان مصرف کننده روزانه سیگار بودند و این رقم در خانم ها زیر ۱ درصد است؛ اما مصرف کلی سیگار ۱۲ درصد در جمعیت ۱۵ تا ۶۴سال و مصرف مواد دخانی از قلیان و پیپ تا چپق ۱۴.۹ دردصد است و مصرف روزانه آن ۱۲.۵ درصد گزارش شده است.
وی با بیان اینکه بین سال های ۸۵ تا ۹۰ روند ثابتی را در مورد مصرف سیگار داشته ایم، می گوید: این روند در گروه سنی ۲۵ تا ۳۵ سال افزایش داشته و در مورد قلیان مصرف روزانه ۲ برابر شده است. این در حالی است که ۳.۵ درصد مصرف روزانه قلیان در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال است. همچنین ۴.۳ درصد مردان مصرف روزانه داشتند که این شاخص در زنان ۲.۳ درصد است.
کارشناس ارشد دبیرخانه کشوری ستاد ملی کنترل دخانیات می افزاید: آخرین آمار ما در مورد جمعیت ۱۳ تا ۱۵ سال مربوط به سال ۸۶ است که ۳ درصد این جمعیت سیگار مصرف می کنند اما ۲۶ درصد همین جمعیت، مصرف کننده سایر مواد دخانی مانند قلیان و حتی موادمخدر جویدنی هستند که این آمار نسبت به سال ۸۲ بیش از ۲ برابر شده است.
اصل درآمد قهوه خانه ها قلیان است
دکتر شهنام عرشی، معاون بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز اقدامات انجام گرفته برای جلوگیری از عرضه قلیان در رستوران ها را چنین تشریح می کند: برنامه دانشگاه این بود برخورد را از مراکزی شروع کنیم که آسیب پذیرترند اما از یک طرف ما پلمب می کنیم. حتی برخی اماکن را ۲۰ بار بسته ایم اما چون با میلیون ها تومان درآمد روزانه در این مراکز مواجهیم مجدد باز شده اند.
دکتر عرشی می گوید: ۹۰درصد درآمد این قهوه خانه ها از عرضه قلیان است و ما دنبال آن هستیم که اقدام جدی و موثری را در مراکز آسیب پذیر داشته باشیم نه اینکه ضربتی سراغ اماکنی پررفت و آمد مثلا در دربند برویم.
تأثیر سیگار بر 4 گروه بیماری های مهم غیرواگیر
دکتر شهرام رفیعی فر، سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت نیز اذعان می کند: ۴ گروه از بیماری غیرواگیر مهم یعنی بیماری های قلبی، بیماری های تنفسی، سرطان و دیابت در کشور رو به افزایش است و دخانیات عامل خطر مشترک این بیماری هاست.
وی ادامه می دهد: برنامه بلندمدتی را برای تربیت نسل آینده داریم که شیوه زندگی آنها را اصلاح می کند و اجرای نظام جامع آموزش سلامت در مدارس از این نوع برنامه هاست. در همین رابطه تفاهمنامه ای بین وزارت بهداشت و آموزش و پرورش به امضا رسیده و امسال بسته های آموزشی آن در قالب برنامه خود مراقبتی آماده می شود.
در پایان باید گفت، بدیهی است با وجود قانون جامع مبارزه بادخانیات و وجود اراده قاطع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به ویژه معاونت بهداشت در دوره اخیر مدیریت این وزارتخانه امیدواریم شاهد کاهش روزافزون مصرف مواد دخانی در کشور باشیم و بتوانیم به مفاد کنوانسیون بین المللی مبارزه با دخانیات که ایران را موظف به کاهش مصرف دخانیات می کند عمل کنیم.
آنچه مسلم است اینست که دود سیگار و قلیان بدخواه جوانان ایرانی است، وقتی چنین است حال پرسش اینست که به تعبیر صاحب قابوسنامه:
گر مرگ برآورد ز بدخواه تو دود
زان دود چنین شاد چرا گشتی زود؟
